REISVERSLAG 6

Gilgit, 18 juli 2000

Ni hao,

ZESENNEGENTIG dagen Sjina en maar een handvol woordjes sjinees geleerd. Ze spreken geen woordje over de grens. En waarom ook: Sjina ofte het Rijk van het Midden, is het sentrum van de wereld. Als we wat onbegrijpend staan te koekeloeren terwijl zij een kudde sjinese klanken op ons loslaten, wordt het even stil. Prompt halen ze een velletje papier te voorschijn en kribbelen er hun verhaal in karakters op, met in hun achterhoofd de gedachte: Als ze het niet kunnen verstaan, dan moeten ze het wel kunnen lezen. Het is een feit dat de meeste talen in Sjina de zelfde karakters gebruiken voor dezelfde woorden, maar dat de uitspraak ervan van streek tot streek varieert. De verbazing is dus des te groter als wij nog steeds van kromme aas gebaren. Twijfels… Iedereen kan toch karakters lezen, waar komen die laowai toch vandaan? MEIJOO! weerklinkt het dan: de dooddoener van het korte onderhoud. Meijoo is wellicht het eerste en belangrijkste woord dat we hier leerden. Het betekent zoveel als "Is er niet!", "Hebben we niet!" Winkeliers, loketbedienden,… allen bezigen dit woord als ze het waarlijk niet hebben of als ze geen zin hebben om ons te bedienen of als ze hun favoriete madzjong-spel niet wensen te onderbreken. We zijn al snel op het vlaams en/of mime overgestapt om met Li modaal een konversasie aan te gaan. Na tien weken sjinees waren we blij dat Adil modaal iets sprak wat Sje kon verstaan en Sja kon lezen. Het taalverhaal is maar een detaj. De Han-sjinees voelt zich op allerlei terrein superieur. Hij zet overal z'n stempel. In heel het land worden oude wijkjes en schattige dorpjes met de grond gelijk gemaakt en vervangen door smakeloze bouwsels ('t lijkt wel of ze maar een architekt hebben) die met witte tegels en blauw vensterglas de hoogte in gaan. Een nieuwe grote sprong voorwaarts? Onze mening? Eenheidsworst! Dat is het waar Sjina naar toe gaat. Toch blijft er in de regioos waar de vriendelijke, eerlijke en lieve minderheden wonen (nasji, dai en tibetanen in Yunnan en Sichuan; oeigoeren, kazakken en tadzjieken in Xinjiang) nog genoeg intakt om er onvergetelijke momenten te beleven. Zo beleefden we een 'mini' doch privee versie van het Sfinks-festival in Daju. Acht nasji muzikanten speelden de sterren van de hemel voor een publiek met maar acht oortjes. En in Zhongdian zaten we terwijl het buiten bitterkoud was gezellig met tibetaanse monniken rond gloeiende houtskool wat lol te trappen. Een van hen, diegene die de tantra's moest prevelen, bleek een betere mime kunstenaar dan Sja. In Turpan genoten we van de oeigoerse gastvrijheid: een kopje tee hier en wat watermeloen daar in de schaduw van druivelaars. Kashgar: smalle steegjes, massas kraampjes en stalletjes met stoffige koopwaar, kinderen in lompenkleren, koppige ezels en houten karren, iele mannen met witte sikjes en hoge viltmutsen, sissende sjisjkebaps en bijtende rook van het vet dat in de hete kolen druipt, gesluierde vrouwen, … Puur orient dat een hoogtepunt kent tijdens de zondagsmart... Wil je iets tipis sjinees ga dan naar Putuoshan. Bij aankomst wordt je verzocht een entreekaartje van maar liefst 30 CNY (1 CNY = 5 BEF) voor het eilandje te betalen. Vervolgens moet je nog eens diep in de geldbuidel tasten om van de verschillende tempels, stranden en kabelbanen te genieten. Na een dagje uitgeven ben je toe aan een maaltijd. In een van de vele visrestorants kies je twee flinke vissen die dan iets later heerlijk klaar gemaakt opgediend worden. Het lijkt wel of die vissen gekrompen zijn. Bij het ineenpassen van het geraamte bleek het om amper een visje te gaan. In de keuken lachen ze je verwijten weg: "Kop eraf, staart eraf." Goed geprobeerd. Je moet ten allen tijden scherp blijven. Geen enkele berg wordt heel gelaten, ze worden drastis aangepakt… met DINAMIET! Het lijkt wel of ze aan karies lijden. Ergens moeten de bouwmaterialen voor Sjina's boemende bouwsektor toch vandaan gehaald worden. Monniken met gee-es-ems en biepers, rijkgeworden door de massa betalende (sjinese) toeristen. En het gaat maar door. Nog steeds worden er tempels bijgebouwd om nog meer inkomsten te genereren. Iets a-sjinees bood dit eiland echter wel… RUST!. Want zelfs op de weesee (dobbeljoesie in het korrekt sjinees) kan je niet tot bezinning komen. Heb je de stap eenmaal aangedurft om het gore kot te betreden en heb je je er overheen gezet dat je je broek tot aan je enkels moeten laten zaken tussen twee kniehoge scheidingswandjes, komen ze je opzoeken om weeseepapier te vragen en om je iets later daarvoor nog te bedanken ook. Geen enkele zjeine vertonen ze. Het wordt hen al met de paplepel aangeleerd. De kinderen nemen de hurkhouding aan waar ze maar willen hun kruisloos broekje maakt de uitgang vanzelf vrij. Niets hindert hen. Een sjinees huis is niet voor niets een onhigienis iets. Vreemd nochtans, want op buiten straat is alles zo goed als kraaknet. Zelfs de autosnelwegen worden gekeerd. Vrouwen zien er verzorgd uit: een porsie bleekmiddelen op het gezicht, de nagenoeg onbestaande wenkbrauwen (genetis of door epilasie) worden met potlood bijgetekend, een dikke laag roezj, strakke jurkjes, vleeskleurige nijlon enkel- of kniekousen en platoozolen. Ze verschillen in niets van de dames die in de kapsalons met het blauwe vensterglas werken. Mannen die er onverzorgder bijlopen, komen daar aan hun trekken. Het fatsoeneren van de haartjes is maar een onderdeel van de aangboden diensten. De protesten om meer demokrasie worden tegenwoordig zachthandig neergeslagen. Geef het volk in plaats van een stem een hoop sjoppingsentra, geheel volgens het romeinse prinsiep van brood en spelen. En wie niet tevreden is met al die flut konsumpsiegoederen krijgt de roe. Gewoon al bij de kapper -met wit vensterglas- kom je in aanraking met het heikele tema: de schending van de mensenrechten. Sja werd er tijdens een scheerbeurt aan alle technieken onderworpen: de schaar die eerder epileert dan knipt, de tondeuze waarvan de batterijen op leeg staan, het droog gebruiken van stompe scheermesjes, ... Je reinste marteling en dat zonder enig vorm van proses. In het begin dachten we nog: Als de liefde door de maag gaat… dan houden we zielsveel van Sjina. Als die maag echter op 96 dagen niet voldoende variasie te verteren krijgt, moet die op terapie bij McDonald's en zo zijn er veel. Genoeg om de hele OVERbevolking (Mao's schuld) van hamburgers te voorzien… Van: een kom rijst per dag voor iedere sjinees naar een hamburger per dag voor iedere sjinees. En wel zeer aangrijpende nieuwe (r)evolusie. De grote roerganger wentelt zich waarschijnlijk dol in z'n Maozoleum…